Czy obowiązek alimentacyjny wobec dziecka upada w momencie osiągnięcia przez niego określonego stopnia wykształcenia?

W naszym społeczeństwie cezura wieku — osiągnięcia pełnoletniości — jest postrzegana, czy to prawnie, czy też kulturowo, jako ostatecznie osiągnięcie dorosłości. Co ciekawe nie zawsze tak było, bowiem to w wiekach dawnych “obrzędem przejścia” były np. postrzyżyny, które odbywały się w wieku lat 7. W związku z tym błędnie ugruntowało się przekonanie, iż z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości, takiemu potomkowi nie przysługują alimenty od danego rodzica. Taka opinia jest błędna. Zatem skoro cezura wieku w takim przypadku nie ma zastosowania, czy zamiast tego stosuje się do takiego potomka kryterium wykształcenia?

Zgodnie z art. 133 § 1 KRO:

§ 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Ustawodawca jasno wskazuję, iż taki obowiązek trwa wobec dziecka “które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie”. Zatem czy dziecko, które poszło na studia w każdym przypadku może utrzymać się samodzielnie?

„Fakt uzyskania przez dziecko określonego stopnia wykształcenia, np. ukończenie szkoły średniej (uzyskanie matury lub zawodu), sam przez się nie powoduje wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rodziców względem takiego dziecka. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka – stanowiący uszczegółowienie ogólnego obowiązku „troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka” i należytego przygotowania go, odpowiednio do jego uzdolnień, do pracy zawodowej – nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem i nie jest również związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez dziecko określonego stopnia podstawowego czy średniego wykształcenia. Chęć kontynuowania przez dziecko nauki na studiach wyższych, nawet jeśli ma już wyuczony zawód, nie uchyla obowiązku alimentacyjnego rodziców. Jak słusznie uznał Sąd Najwyższy, jeżeli dotychczasowe kwalifikacje dziecka nie zapewniają mu odpowiedniego poziomu życia i w związku z tym zamierza ono podnieść te kwalifikacje, podejmując np. studia wyższe, okoliczność, że przed tymi studiami już pracowało i pobierało wynagrodzenie za pracę, nie zwalnia rodziców z obowiązku alimentacji na tej podstawie, że dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie” A. Kawałko, H. Witczak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 133.

Jak to często bywa, każdy przypadek jednakże powinien być rozpatrywany odrębnie, bowiem „w sytuacji, w której pełnoletnie dziecko po skończeniu jednego kierunku studiów, kierowane wyłącznie ambicją, podejmuje kolejne studia wyższe lub kontynuuje naukę w celu uzyskiwania stopni naukowych i nie podejmuje pracy zarobkowej, trudno przyjąć dalsze istnienie obowiązku alimentacyjnego rodziców. Dziecko powinno przede wszystkim po uzyskaniu wykształcenia podjąć starania w celu uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się, a zdobywanie wykształcenia w dodatkowym kierunku lub zdobywanie stopni naukowych nie powinno stanowić podstawy do żądania świadczeń alimentacyjnych od rodziców. Dorosłe już dziecko, które uzyskało wykształcenie, w pierwszej kolejności powinno samodzielnie dbać o swoje utrzymanie, a chęć dodatkowego rozwoju zawodowego i naukowego powinna być realizowana we własnym zakresie, bez obciążania rodziców obowiązkiem utrzymania takiego dziecka.” A. Kawałko, H. Witczak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 133.

Stan prawny: grudzień 2023 r.
Fot. unsplash.com